کتاب شخصیت و رفتار در ابتدا به تحلیل و بررسی شخصیت انسان از باب لایه‌های شخصیتی متفاوت و تیپ شخصیتی هر فرد و تفاوتی که این لایه‌های شخصیتی بر افراد مختلف ایجاد می‏‎کند، می‎‏پردازد. در بخش بعدی به نحوه‌ی تأثیر این لایه‌های شخصیتی بر ابعاد مختلف زندگی انسان مانند آزادی، زناشویی و … می‏‎پردازد و در بخش‌های پایانی کتاب نیز با طرح برخی از نظریه‌های شخصیت در روان‌شناسی ازجمله نظریه‌های فروید، آدلر، مازلو و اریکسون تلاش شده است نقش تبیینی هریک از این نظریه‌ها در تحول و یا توصیف یکی از لایه‌های شخصیت بر اساس مدل مطرح‌شده در این کتاب، بیان شود؛ به‌عبارت‌دیگر سعی شده است که برخی از نظریه‌های موجود در روان‌شناسی، در پیوندی منطقی با این مدل شخصیتی قرار گیرند.

دو مفهوم عمده و کلیدی در انسان‌شناسی اسلامی و ایرانی، مفهوم عقل و مفهوم قلب است. این دو مفهوم به‌راحتی قابل تفسیر به‌وسیله یافته‌های روان‌شناسی نیست. هرچند که تلاش شده است رابطه بین عقل و هوش مصطلح در روان‌شناسی از یک‌سو و نیز تطابق عقل با مفهوم ایگو، موردتوجه قرار گیرد، لکن هرگز این دو اصطلاح نتوانسته‌اند، تبیین‌گر عقل باشند. گذشته از عقل، قلب نیز یکسره در روان‌شناسی مورد غفلت قرارگرفته است.

همچنین ما در این کتاب به‌عنوان گام‌هایی اولیه درزمینهٔ لحاظ کردن این دو مفهوم در ساختار روان‌شناختی انسان، طرحی نو را مطرح کرده‌ایم. با در نظر گرفتن ساختار روان‌شناختی انسان با کمک این دو مفهوم، می‌توان تصویری واقع‌بینانه‌تر از انسان ارائه کرد.