زن و مرد برای تشکیل یک زندگی مشترک چه سطحی از دنیای روان‌شناختی خود را درگیر می‌کنند؟ آیا زن و مرد در این راه خسّت به خرج می‌دهند؟ یا از هرگونه هزینه کردن سرمایه‌های روانی خویش اِبایی ندارند؟ پاسخ‌گویی به این سؤالات به عوامل گوناگون بستگی دارد؛ از آن‌جمله می‌توان به مطلبی که در ادامه مطرح می‌شود اشاره داشت.

برای تربیت اجتماعی، باید کودک و نوجوان را با ابزار‏های مهم ارتباطی آشنا سازیم و او را در استفاده از این ابزارها یاری کنیم یکی از ابزار‏های ارتباطی، زبان است که به‌عنوان ابزار ارتباط کلامی محسوب می‌شود و یک ابزار دیگر، رفتارها و حالات چهره است که به‌عنوان ابزار ارتباط غیرکلامی شمرده می‌شود.

 شخصیت‌ انسان‌ از جنبه‌ها یا به‌ عبارتی‌ از لایه‌های‌ گوناگون‌ تشكیل‌ می‌شود. این‌ لایه‌ها از سطحی‌ترین‌ تا عمیق‌ترین‌ لایه‌ به‌ ترتیب‌ عبارت‌اند از :

• لایۀ بدنی
• لایۀ اجتماعی
• لایۀ فردی‌
• لایۀ عقلی
• لایۀ قلبی‌

هر یك‌ از این‌ لایه‌ها عهده‌دار فعالیت‌های‌ خاصی‌اند. انسان‌ها به‌ جهات‌ مختلف‌، در نحوة‌ به‌ كارگیری‌ هر یك‌ از این‌ لایه‌ها، با یكدیگر تفاوت‌ دارند و در اصل‌ آن‌ چه‌ مایة‌ تفاوت‌ رفتاری‌ در بین‌ انسان‌ها می‌شود. تفاوتی‌ است‌ كه‌ آن‌ها در اولویت‌ بخشیدن‌ به‌ نیازها و مقتضیات‌ هر یك‌ از این‌ لایه‌ها از خود نشان‌ می‌دهند. كسی‌ ممكن‌ است‌ برای‌ نیازهای‌ بدنی‌ خود، از قبیل‌ خور و خواب‌، اهمیت‌ بیش‌تری‌ قائل‌ شود تا حفظ‌ تعلقات‌ اجتماعی‌ و رعایت‌ حقوِق دیگران‌. در حالی‌ كه‌ ممكن‌ است‌ فرد دیگر بر عكس‌ او رفتار كند.  

شناخت آن چه که در این گروه می‎گذرد، برای رفتار درست در آن، دارای اهمیت زیادی است.

برای بسیاری از نوجوانان، رابطه با دوستان و داشتن یک جایگاه مناسب همراه با محبوبیت و پذیرش از طرف آنان، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

بسیاری از نوجوانان در مورد قضاوتی که سایر دوستان و هم کلاسی‌های او درباره‎اش می‌کنند، نگرانند.

از مشکلات دیگری که نوجوان ممکن است با دوستانش داشته باشد، نحوه حفظ تعادل در رفتارهایی است که نسبت به آنان باید داشته باشد.

مثلا نمی‎دانند در مقابل شوخی‌های آنان و یا پرخاشگری‌هایی که از خود نشان می‌دهند، چگونه واکنش نشان دهند. آیا باید ناراحت شده و با او قهر کنند، یا نسبت به هر رفتاری از جانب آنان حالت بی‎تفاوتی به خود گرفته و اصطلاحا بی‎خیال شوند؛ نمی‌دانند در مقابل بی‎ادبی آنان بی‎ادبی کنند، یا با کرامت و بزرگواری از کنار آن بگذرند.

یکی دیگر از این نوع مشکلات، چگونگی تنظیم مسائل مالی و اقتصادی است. برخی از دوستان نوجوان، در استفاده کردن از امکانات مالی او، مثلا پول توجیبی وی، و یا وسایل شخصیش از جمله لوازم تحصیلی او و یا حتی لباس‌های وی، حالت اعتدالی را حفظ نمی‌کنند؛ بعضی از دوستان انسان تنها به بهره‌کشی از او فکر می‌کنند و خود، احساس مسؤلیتی در برابر دوستشان از خود نشان نمی‌دهند.

معمولاً کودکان در حال تنش و ناراحتی و فشار روانی به این عمل (ناخن جویدن) دست می‌زنند که منبع اصلی ناراحتی‌‏های آن‌ها نیز عمدتاً وضعیت و مشکلات خانواده و پس‌ از آن مدرسه است. اساساً بین ناخن جویدن و احساس ناراحتی و اضطراب رابطه معنی داری وجود دارد و در صورت بروز ناراحتی شدید، ناخن جویدن نیز شدت می‌یابد.
در برسی علل ناخن جویدن، عادت را نیز نباید از نظر دور داشت. برای حل این مشکل حتماً باید علت اصلی وجود اضطراب و ناراحتی کودک را که منجر به ناخن جویدن است شناسایی کرد و منشأ و مبدأ مشکل را از بین برد؛ چراکه صرف توجه به ناخن جویدن و بی‌توجهی به علل آن، نه‌تنها مشکل را حل نمی‌کند بلکه مشکل را تشدید می‌کند و درصورتی‌که والدین یا مربیان قادر به رفع مشکل نباشند می‌باید از مشاوران کارآمد و باتجربه کمک گرفت.

اکنون در پاره‌ای از جوامع به‌ظاهر پیشرفته، ناهنجاری های جوانان و نوجوانان به‌صورت یک مشکل عظیم اجتماعی درآمده است. با پذیرش بی‌بندوباری در هر زمینه‌ای، این‌گونه جوامع درخطر هراس اجتماعی قرارگرفته‌اند.

در نوجوانان نیز همچون کودکان شایع‌ترین مشکلات و نابهنجاری‌ها عبارت‌اند از دروغ‌گویی، دزدی، پرخاشگری، ترس و نگرانی، تقلب، کم‌رویی و گوشه‌گیری، تیک عصبی، ناخن جویدن، لکنت زبان و غیره. قابل‌ذکر است علاوه بر موارد ذکرشده، باید فرار از منزل یا مدرسه، اعتیاد، خودکشی، افسردگی را نیز اضافه کنیم.

ناهنجاری های رفتاری  غالباً نتیجۀ علت یا عللی است که باعث به وجود آمدن رفتارهای نابهنجار در فرد می‌شود و تا زمانی که علت مشکل را شناسایی نکنیم، هرگز نمی‌توانیم مشکل را حل نماییم؛

ما همیشه در مدرسه و جامعه همراه فرزندانمان نیستیم پس لازم است که با تربیت صحیح آن‌ها را یاری کنیم تا بهترین تصمیم را بگیرند.
در رابطه با تربیت جنسی در سنین دبستان  چند خطر احتمالی وجود دارد که والدین و مربیان باید نسبت به آن‌ها هوشیار و مراقب باشند؛ چراکه دورۀ دبستان دوره‌ای بسیار حساس و مهم است زیرا شخصیت فرد در آن دوران شکل می‌گیرد و پایه و اساس عادات و اخلاق آینده است. به‌منظور کمک به تربیت جنسی کودکان و آسان‌تر کردن این مسیر برای والدین، به‌طور مختصر چند مورد از نکات مهم دراین‌باره را مرور می‎کنیم .

دختران به‌طور متوسط  زودتر از پسران به بلوغ می‌رسند، به همین دلیل در تاریخ زندگی بشر همواره این انتظار بوده که پسران به‌محض برخورداری از توان کاری هرچه سریع‌تر حرفه‌ای را برگزینند تا زودتر به بلوغ حرفه‌ای و فکری دست یابند. چرا که پسران با ورود به دنیای کار و فعالیت به بلوغ و تکامل حقیقی خود خواهند رسید.

یک پسربچه هر آنچه از خانواده و سرپرستان نزدیکش راجع به آنچه که باید باشد می‏آموزد، فوراً در قالب داستان‌ها، بازی‌ها و رؤیاهایش مورد آزمایش قرار گرفته و به ناخودآگاه وی اضافه می‌گردد. زمانی که پسربچه‌ها به تلویزیون، صفحه‌نمایش رایانه، تبلت و گوشی همراه و یا دیگر ابزار الکترونیکی خیره می‌شوند، درواقع از بازی کردن‏های فعال بی‌نصیب می‌مانند و هرگز از دستان خود  برای ساختن و بازی کردن استفاده نمی‌کنند. ازاین‌رو رشد طبیعی مغزشان تحت تأثیرات منفی قرار می‌گیرد.